Szyrocki Marian Ernest (1928—1992), historyk literatury niemieckiej, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego.
Ur. 6 IV w Lublińcu (woj. śląskie), był synem Rudolfa, górnika, a po wypadku w kopalni, urzędnika i następnie rencisty, oraz Anieli z domu Skaba, po r. 1945 opiekunki w domu dziecka. Stryjem S-ego był Józef Szyrocki (zob.).
W czasie okupacji niemieckiej uczył się S. na tajnych kompletach. Wywieziony 17 I 1944 na roboty do Daaden (Nadrenia Palatynat), wrócił 7 IX 1945 do Polski. W r. 1946 zdał maturę w Państw. Liceum dla Dorosłych w Gliwicach, po czym od r.n. studiował na Wydz. Humanistycznym Uniw. Wrocł. W r. 1950 uzyskał magisterium z pedagogiki, a w r.n. z historii sztuki. Po otrzymaniu w r. 1952 stopnia magistra filologii germańskiej pracował jako aspirant pod kierunkiem Zdzisława Żygulskiego w Katedrze Filologii Germańskiej Uniw. Wrocł. Debiutował artykułem Polsko-niemieckie stosunki literackie w epoce Odrodzenia („Sprawy i Ludzie” 1953 nr 42). Następnie opublikował: Niemieckie echa twórczości Kochanowskiego, Szymonowica i Modrzewskiego („Sobótka” 1955 nr 4), Niemiecki poeta romantyczny Justinus Kerner i jego stosunek do Polaków („Kwart. Neofilol.” 1955 nr 1—4) oraz Nieznany list o Kochanowskim z roku 1584 („Zesz. Nauk. Uniw. Wrocł.” 1956 nr 2). Napisaną pod kierunkiem Żygulskiego pracę doktorską Działalność polityczna i literacka Martina Opitza obronił w r. 1956, uzyskując stopień kandydata nauk filologicznych. Rozprawa, nowatorsko traktująca problematykę śląskiego baroku, zawierająca pierwszą, w zamierzeniu autora kompletną bibliografię śląskiego poety, została wysoko oceniona przez badaczy i natychmiast wydana w języku niemieckim (Martin Opitz, „Neue Beiträge zur Literaturwissenschaft” Bd. 4: 1956, wyd. osobne, München 1974). Od r. 1957 był S. redaktorem serii „Germanica Wratislaviensia”, ukazującej się w ramach „Acta Universitatis Wratislaviensis”; opublikował tu przyczynek Martin Opitz na służbie u śląskich książąt piastowskich i u króla Władysława IV (1957 nr 1). Wspólnie z Żygulskim opracował antologię Silesiaca. Wybór z dzieł pisarzy śląsko-niemieckich XVII wieku w tekstach oryginalnych i polskich przekładach (W. 1957) oraz Die deutsche Literatur von der zweiten Hälfte des 15. zum Ausgang des 17. Jahrhunderts (Wr. 1958) z czterotomowego cyklu podręczników Geschichte der deutschen Literatur (cztery wyd. do r. 1972). Od r. 1957 był członkiem Stow. Dziennikarzy Polskich.
W r. 1958 odbywał S. staże w NRD, na uniwersytetach w Lipsku i Berlinie. W lutym 1960, jako kontakt operacyjny (krypt. Adel), rozpoczął współpracę z Wydz. III Dep. I (Wywiad cywilny) MSW, po czym pod koniec tego miesiąca wyjechał do Bonn na dziewięciomiesięczne stypendium Fundacji Forda. Przygotowywał wtedy rozprawę habilitacyjną o wczesnej twórczości niemieckiego poety śląskiego baroku Andreasa Gryphiusa Der junge Gryphius („Neue Beiträge zur Literaturwissenschaft” Bd. 7: 1959). Na jej podstawie habilitował się w r. 1960 na Uniw. Wrocł. Od t.r. wyjeżdżał także na staże naukowe do RFN na uniwersytety w Kolonii i Stuttgarcie, wykładał na uniwersytetach w Bonn i Getyndze, prowadził również badania w Austrii; w cyklu „Korespondencja własna z NRF”, pod pseud. Andrzej Kowalski, publikował w r. 1960 we wrocławskiej „Odrze” reportaże o niemieckich miastach (m.in. Getynga miasto uniwersyteckie, nr 26, Trewira — miasto muzeum, nr 38, Hamburg, nr 42). We wschodnioniemieckiej serii „Bibliothek deutscher Klassiker” wydał „Andreas Gryphius. Werke in einem Band” (Weimar 1963, wyd. następne, Berlin—Weimar 1987). Dla cenionego wydawnictwa «Max Niemeyer Verlag» opracował we współpracy z H. Powellem „Gesamtausgabe der deutschsprachigen Werke” Gryphiusa (Tübingen 1963—4 I—IV); sam przygotował trzy pierwsze tomy: „Sonette” (Tübingen 1963), „Oden und Epigramme” (tamże 1964), „Vermischte Gedichte” (tamże 1964). W tym wydawnictwie opublikował także rozszerzoną rozprawę habilitacyjną Andreas Gryphius. Sein Leben und Werk (Tübingen 1964). Przygotował krytyczne wydanie wczesnych sonetów Gryphiusa pt. „Frühe Sonette. Abdruck der Ausgaben von 1637, 1643 und 1656” (Tübingen 1964). Poecie temu poświęcił również rozprawy w języku polskim: Andreas Gryphius. W trzechsetną rocznicę śmierci („Sobótka” 1964 z. 3—4) oraz Nieznane wiersze i pieśni Gryphiusa („Kwart. Neofilol.” 1969 z. 3). Monografie twórczości Gryphiusa oraz edycja jego dzieł przyniosły S-emu międzynarodowe uznanie.
W r. 1963 opublikował S. zarys Historia literatury niemieckiej (Wr., wyd. następne, Wr. 1971) oraz ogłosił rozprawę Literatura Niemiec Zachodnich. Kierunki i problemy (Kat.), a wspólnie z Żygulskim wydał skrypt dla studentów germanistyki Auswahl von Texten zur Geschichte der deutschen Literatur (Wr.). W r. 1964 wykładał na uniwersytetach w Monachium, Giessen, Moguncji i Tybindze, a w r.n. w Rostocku. W dwumiesięczniku „Deutschpolnische Hefte” (Düsseldorf) opublikował artykuł Die deutsche Literatur in Polen — ein historischer Überblick (1964 z. 6). W Tybindze w r. 1965 wydał „Anleitung zur deutschen Poeterey” Augusta Buchnera. Jako stypendysta Fundacji im. Humboldta przebywał w l. 1967—8 w Bonn. Przeprowadzał wtedy wywiady z pisarzami zachodnioniemieckimi, które w r. 1968 publikował we wrocławskiej „Odrze”, m.in. Rozmowa z Hansem Wernerem Richterem (nr 3), rozmowa z P. Schallückiem „Don Kichot” w Kolonii (nr 6) oraz Literatura przede wszystkim polityczna. Rozmowa z Hansem Arudem (nr 12). Uznanie zdobył podręcznik S-ego Die deutsche Literatur des Barock. Eine Einführung (Reinbek 1968, wyd. 2, Reinbek 1970, wyd. następne, Stuttgart 1979, 1997). Podobny rozgłos uzyskały dwie antologie: Poetik des Barock (Reinbek 1968, wyd. następne, Stuttgart 1977) oraz Lyrik des Barock (Reinbek 1971 I—II).
Dn. 28 XII 1968 otrzymał S. tytuł profesora nadzwycz. Od 27 V 1970 pełnił na Uniw. Wrocł. funkcję dyrektora Inst. Filologii Germańskiej oraz kierownika Zakł. Literatury Niemieckiej (od r. 1971 Zakł. Literatury Niemiec, Austrii i Szwajcarii XIX i XX wieku). Wydał w tym czasie dwutomowe Dzieje literatury niemieckiej (W. 1969—72), będące pierwszą polską syntezą z tego zakresu; służyły one przez wiele lat jako podręcznik akademicki i cieszyły się wielkim powodzeniem. W r. 1971 został członkiem komitetu redakcyjnego „Jahrbuch für Internationale Germanistik” w Zurychu, a w r.n. członkiem redakcji „Daphnis. Zeitschrift für Mittlere Deutsche Literatur” w Amsterdamie. We współpracy z Anną Stroką i Marianem Urbanowiczem opracował serię skryptów dla studentów germanistyki, m.in. Das deutsche Drama des 18. Jahrhunderts (W. 1972), Deutsche Prosa des 18. Jahrhunderts (W. 1972) oraz Die deutsche Lyrik des 18. Jahrhunderts (W. 1974). Z Konradem Gajkiem opublikował powieść łotrzykowską H. J. Ch. von Grimmelschausena z r. 1683 pt. „Ungarischer oder Dacianischer Simplicisimus” (Wien 1973). W l. 1973 i 1975 prowadził wykłady na uniw. w Berlinie Zachodnim, a w r. 1974 wszedł do komitetu redakcyjnego „Kwartalnika Neofilologicznego”.
W r. 1974 otrzymał S. tytuł profesora zwycz. Z Bogdanem Zakrzewskim opublikował t.r. dwa artykuły na temat niemieckiej recepcji epopei Adama Mickiewicza: Dzieje przekładu „Pana Tadeusza” przez Spaziera („Ruch Liter.” z. 3) i Wilhelm Häring o „Panu Tadeuszu”(„Przegl. Human.” nr 7). W r. 1975 w Tybindze wydał w dwóch tomach „Weitliche Poemata” Opitza. Publikował artykuły o F. Kafce (Franz Kafka, „Kwart. Neofilol.” 1975 nr 4, O „Zamku” Kafki, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Germanica Wratislaviensia” 1976 nr 323) oraz G. Hauptmannie (Gerhart Hauptmann „Gammler” und „Klassiker”, tamże 1977 nr 373). Od r. 1977 był redaktorem wydawanego w Kopenhadze czasopisma krytycznoliterackiego „Text und Kontext”. We współpracy z Norbertem Honszą opublikował w tym czasie Szkice z literatury niemieckiej XX wieku (Wr. 1978). Z Hansem-Gertem Roloffem opracował trzy tomy „Sämtliche Werke” Daniela Czepko; samodzielnie zredagował tom czwarty: „Prosa. Schriften” (Berlin—New York 1980). Był inicjatorem i organizatorem, odbywających się od r. 1979 w Karpaczu, corocznych międzynarodowych kongresów naukowych poświęconych literaturze i kulturze baroku.
W okresie 21 IV — 30 IX 1980 przebywał S. z wykładami na uniw. w Kilonii. Po powrocie do kraju opublikował książkę Johann Wolfgang Goethe (W. 1981, wyd. 2, W. 1987), natomiast o spotkaniach Goethego z Polską i polskiej recepcji jego twórczości pisał w artykule Goethe und Polen („Acta Universitatis Wratislaviensis. Germanica Wratislaviensia” 1981 nr 80) oraz rozprawie „Näher verwandt”. Goethes Begegnungen mit Polen (Wiesbaden 1986). Pod redakcją naukową S-ego opublikowano „Szkice z literatury niderlandzkiej” (W. 1983). Od r. 1983 należał S. do redakcji monachijskiego pisma „Arbitrium. Zeitschrift für Rezensionen zur germanistischen Literaturwissenschaft”. Krytyczne wydanie „Gesamtausgabe der deutschsprachigen Werke” Gryphiusa (Tübingen 1987) przygotował wspólnie z Karlem Heinzem Habersetzerem. Dn. 17 IV 1985 Dep. I MSW zakończył współpracę z S-m. W r. 1986 był S. profesorem Freie Universität w Berlinie Zachodnim, a w r. 1989 prowadził wykłady na uniw. w Tybindze. Z Wolfgangiem Harmsem, profesorem Uniw. Monachijskiego, zorganizował 17—23 V 1987 w Karpaczu sesję naukową dotyczącą twórczości Güntera Grassa, z udziałem pisarza. W r. 1990 był recenzentem doktoratu honorowego Grassa na UAM w Poznaniu.
S. należał do polskich i zagranicznych towarzystw naukowych: Wrocławskiego Tow. Naukowego, Societas Jablonoviana (Lipsk, od r. 1978), International Associacion for Germanic Studien (Zurych), Goethe-Gesellschaft (Weimar), Deutsche Akademie für Sprache und Dichtung (Darmstadt), Erich Fried Gesellschaft (Wiedeń), Komitee des internationalen Arbeitskreises für Barock Literatur (Wolfenbüttel), oraz International Association for Germanic Studies. Był członkiem Prezydium Komitetu Neofilologicznego PAN (od r. 1969, w l. 1972—8 pełnił funkcję zastępcy przewodniczącego), kierownikiem Sekcji Niemcoznawczej Komisji Nauk Humanistycznych PAN (przewodniczył jej w l. 1978—92). Od r. 1983 był członkiem korespondentem, a od r. 1991 członkiem rzeczywistym PAN. Należał do najwybitniejszych polskich badaczy literatury niemieckojęzycznej jako szczególnie ceniony w Europie znawca siedemnastowiecznej literatury śląskiego baroku. Dzięki jego nowatorskim badaniom Inst. Filologii Germańskiej Uniw. Wrocł. stał się jednym z ważniejszych centrów badań nad niemieckim piśmiennictwem barokowym. S. wykształcił wielu germanistów; opiekował się pracami doktorskimi m.in. Gajka, Egona Naganowskiego, Lecha Kolago, Mirosławy Czarneckiej i Romana Szydłowskiego. Zmarł nagle we Wrocławiu 30 I 1992, został pochowany 4 II na cmentarzu Pawłowice. Był odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1972), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1976) i Medalem KEN (1974), a także orderami niemieckimi: Friedrich Gundolf Preis für Germanistik im Ausland (1976), Brüder-Grimm-Preis (1989), Goethe Medaille in Silber (1963), Goethe Medaille in Gold (1979) oraz austriackim Österreichisches Ehrenkreuz für Wissenschaft und Kunst I kl. (1984).
W zawartym w r. 1952 małżeństwie z Krystyną Krzemieniewską (1928—2006), psychologiem, miał S. syna Artura (1955—2011), absolwenta Politechn. Wrocł., inżyniera.
Pośmiertnie opublikowano, przygotowaną przez S-ego we współpracy z Harmsem, sześciotomową serię „Rara ex Bibliothecis Silesiis” (Tübingen 1992—7).
Fot. w Arch. Uniw. Wrocł.; — Kto jest kim w Polsce. Informator biograficzny, W. 1984; Stroka A., Die Germanistik in Wrocław von ihren Anfängen bis zum Tod von Marian Szyrocki (1945—1992), „Convivium Germanistisches Jahrbuch Polen” 2009; Śródka A., Uczeni polscy XIX i XX wieku, W. 1998 IV (fot.); Światłowska I., Bibliographie Marian Szyrocki (1987—1992), „Frühneuzeit” T. 3: 1992 z. 2; Tryc S., Bibliographie Marian Szyrocki. Daß eine Nation die ander verstehen möge. Festschrift für Marian Szyrocki zu seinem 60. Geburtstag, Hrsg. N. Honsza, H.-G. Roloff, Amsterdam 1988; Uczeni wrocławscy. 1974—1994, Wr. 1994 II; — Germanistik in Polen. Zur Fachgeschichte einer literaturwissenschaftlichen Auslandsgermanistik. 18 Porträts, Red. W. Kunicki, M. Zybura, Osnabrück 2011; Kuczyński K., Między Renem a Wisłą. Studia i szkice o niemiecko-polskich powinowactwach kulturalnych, Wr. 2002; Memoria Silesiae. Leben und Tod, Kriegserlebnis und Todessehnsucht in der Literatur des Barok. Zum Gedenken am Marian Szyrocki, Red. M. Czarnecka i in., Wr. 2003; Pawelec M., Polskie badania nad Andreasem Gryphiusem (Historia i współczesność), „Studia Śląskie” T. 65: 2006; — Dybalska W., Taki zwyczajny. O profesorach Uniwersytetu Wrocławskiego, Wr. 2005 (fot.); — „Acta Universitatis Wratislaviensis. Germanica Wratislaviensia” 1995 nr 107; „Jb. für Internationale Germanistik” R. 24: 1994 z. 2; „Nauka Pol.” 1992 nr 2—3; „Oberschlesisches Jahrbuch” R. 8: 1992; „Orbis Linguarum” T. 3: 1995; „Przegl. Zachodni” 1992 nr 2; „Roczn. Tow. Nauk. Warsz.” R. 55: 1992; „Rozpr. Niemcoznawcze” T. 2: 1995; „Schlesische Lebensbilder” 2004 z. 8; „Wolfenbütteler Barock-Nachrichten” R. 19: 1992; — Nekrologi z r. 1992: „Kultura” nr 4, „Spiegel” nr 7, „Więź” nr 4, „Życie Warszawy” nr 32; — Arch. Uniw. Wrocł.: sygn. 222/906 (arch. S-ego); IPN w W.: sygn. BU 01593/617; IPN we Wr.: sygn. Wr. 524/5771, 524/13519.
Red.